|
Naarmate we meer en meer op
de feiten van de financiële (systeem)crisis worden gedrukt is er
buiten “onze periferie” ook meer gaande dan uit de pers valt op
te maken. Uiteraard nemen we kennis van de dominorevolutie in
Noord-Afrika en naties als Yemen aan de Golf van Aden en Bahrein
aan de Perzische Golf. Uiteraard volgen we de “spannende” tv
beelden maar beseffen we wel dat het vinden van een nieuwe
geopolitieke balans voor de deur staat?
Voor de beurs is het vooralsnog business as usual.
Logisch omdat de economieën in het Midden-Oosten geen directe
impact hebben op de onze. Vanuit het Westen is evenmin een
adequaat antwoord of inmenging te verwachten tenzij het direct
om de olie gaat. Tot dus ver kon worden volstaan met het in
stand houden van een aantal corrupte regimes in de M-O regio
middels veel geld en wapens als garantie voor de politieke rust.
In landen als Irak en Afghanistan ging dat niet op en moest de
botte bijl erin. Intussen wint de vrees voor een politiek vacuüm
in het Midden-Oosten met Iran als belangrijkste tegenspeler.
Angst voor islamitisch extremisme
Osama bin Laden – het voormalige V.S.
“vriendje” ten tijde van de Russische bezetting in Afghanistan –
zorgt nog steeds voor de “achtergrondmuziek”. Na al bijna 10
jaar het predicaat van most wanted person is hij nog
steeds niet gevonden. Wel blijkt hij het Westen nog in gijzeling
te kunnen nemen getuige de afgaande alarmbellen in het V.K. en
de V.S. Hoe heeft het ooit zover kunnen komen? Eenvoudig vanwege
gebrek aan reële betrokkenheid, eigen belang als gevolg waarvan
een daadwerkelijke verbetering van de economische betrekkingen
met de landen in het Midden Oosten is uitgebleven. Het verlenen
van financiële gedoogsteun aan de in het algemeen repressieve,
dictatoriale en kleptocratische regimes zou ons wel eens duur te
staan komen. Met de ook in deze regio doorgedrongen social
media hou je de man in de straat niet langer met een lolly
zoet. Daar wenst men begrijpelijkerwijs nu ook een piece of
the cake!
Zaad der historie
Voor een goed begrip is het dienstig
verder terug te kijken in de geschiedenis. Het christelijke
Europa had zich al sinds vele eeuwen (Kruistochten)
gedistantieerd van de bakermat van haar beschaving. Vervolgens
leidt culturele verwijdering op termijn dikwijls tot
onverschilligheid en in tijden van spanning over en weer tot
politieke en militaire inschattingsfouten. Met olie als
drijfveer was per definitie de kiem voor destabiliteit en
animositeit gelegd. Hieraan werd door westerse politieke leiders
helaas te weinig aandacht besteed.
Als underdog van het Westen vond de islam een willige
voedingsbodem in het Midden- en Verre Oosten alsmede in Afrika
en is uitgegroeid tot een omvangrijke viriele religie/ideologie
met een “leger” van een dikke half miljard gedreven moslims van
de Filippijnen tot Marokko.
Een Marshall Plan voor het Midden-Oosten destijds zou misschien
een nieuwe brug hebben kunnen slaan tussen de beide (religieuze)
culturen. Aangezien de meeste Arabische landen ten tijde van WO
II de Duitsers als Jodenhaters c.q. bevrijders zagen, zat dat er
niet in. Bovendien was er veel te weinig sprake van een
coherente samenhang in die regio na het uiteenvallen van het
Ottomaanse Rijk. Na WO II gooide de factor “Israël” de deur in
wezen op slot.
De V.S. wisten al snel met veel geld hun oliebelangen veilig te
stellen in landen als Saudi-Arabië en Iran dat toen nog Perzië
heette. De Britten deden dat met een minder gelukkige hand in
Irak eindigend met een militaire staatsgreep in 1958 en alle
gevolgen van dien. Pakistan bestond toen nog niet en maakte deel
uit van het Britse Voor-Indië onder leiding van “onderkoning”
Lord Mountbatten.
|
|
Het Westen had na WO II
slechts één oogmerk: rust in de olietent en liet zich niet in
met de interne verhoudingen. Het Westen werd na de oorlog steeds
rijker en dat gold ook voor de Arabische oliebaronnen maar niet
hun arme (shiïtische) sloebers. Een eerste “schot voor de boeg”
deed zich voor ten tijde van de Yom Kipuroorlog in 1973 met de
afkondiging van de olieboycot door de OPEC. Hun olie bleef
niettemin een economische hoofdrol spelen in onze vooruitgang
zoals dat ook de Chinese arbeider geldt die met zijn lage
koopkracht de onze financiert.
Vraagtekens
Naarmate de westerse invloed op het
wereldpodium financieel/economisch tanende wordt, zal dat in de
rest van de wereld niet onopgemerkt blijven. Hierop hintte
Ahmadinejad reeds tijdens een meeting van de Islamic Conference
in november 2009 in Istanbul, waarbij 57 Moslimlanden zijn
aangesloten “ter bevordering van religieuze solidariteit in
economische en andere aangelegenheden”. Hier gaf hij in meerdere
toonaarden voeding aan de historische onlustgevoelens jegens het
“verderfelijke” Westen. Ook kwam de financiële crisis aan de
orde die hij toeschreef aan woeker (een manier om zonder te
werken kapitaal te vergaren) dat verweven is in het
kapitalistische systeem. Woeker is volgens de koran onethisch en
onverenigbaar met de leer van Allah. Zo opereren islamitische
banken niet met rente als bron van inkomsten maar op basis van
winstdeling.
Intussen beginnen de echo’s ons voorbij te razen. Daarbij rijzen
er vragen m.b.t. de nauwe banden van de Moslim Broederschap met
Iran. En blijft de vrede met Israël bewaard? Was Hosni
Mubarak’s voorganger Anwar Sadat als vredesluiter met Israël
niet om deze reden vermoord? Wat gaat er in de andere Arabische
landen met de grote shiïtische minderheid gebeuren die tot dus
ver ook sociaal de mindere is? Het zijn juist deze minderheden
die er dubbel genoeg van hebben.
Soennitische/shiïtische controverse
Naast de diaspora tussen het
christendom en de islam is er sprake van een nog fanatieker
schisma tussen Soennieten met Mekka als centrum en de Shiïten
met Teheran als hoofdzetel. Het is niet ondenkbaar dat de tweede
tweestrijd nog eerder zal ontbranden dan de eerste.
Sinds vele eeuwen vormen de Shia’s de onderklasse van de
Soenni’s. Zo is het ondenkbaar dat een Shiïet tot dusver zitting
kan nemen in een openbaar Soennibestuur of zou kunnen huwen met
een Soenniet. Vooral in de ogen van het orthodoxe Wahabisme in
Saudi-Arabië doe je als Shiïet beslist niet mee.
|
|
Bovenstaand kaartje
gecentreerd rond de oliebelangen in het Midden-Oosten – intussen
al aangeduid als “the Muddle East” – schetst de soenni/shia
getalsverhoudingen.
De sociale ongelijkheid dateert al van het jaar 629 toen
Mohammed werd vergiftigd tijdens een “dinertje” met
waarschijnlijk een varken aan het spit. Na Mohammed’s dood
ontstond er onenigheid over wie hem moest opvolgen en die strijd
is in feite nog steeds niet beslist. Na de omwenteling in1979
doet Iran steeds meer van zich spreken. Vooral nu het haar
nucleaire ambities niet onder stoelen of banken steekt en
daarmee hoopt haar suprematie in dat gebied te kunnen vestigen.
Israël wordt daarbij afgeschilderd als ‘the enemy of humanity
and on the way to annihilation’ (vernietiging) en geldt als
nog verfoeilijker dan de Soenni’s.
Twijfelachtig lijkt dat Israël met een kernbom van de kaart zal
worden geveegd want daarmee veeg je gelijk de shiïtische
kompanen van Iran in de directe omgeving zoals Hamas, Hezbolla
in Libanon en Syrië van de mat. Deze heeft Iran juist hard
nodig. Neen, de grootste vrees ligt bij de Soenni’s in
Saudi-Arabië om het eerste slachtoffer van Iran’s plannen te
worden.
Nog even teruggaande in het verleden mogen we niet vergeten dat
Saddam Hussein in zijn oorlog in de ’80-er jaren tegen Iran de
meeste steun ontving van Saudi-Arabië. Dit ligt in Iran nog vers
in het geheugen. Intussen borrelt het ook in andere landen als
Kuweit met een slordige 700.000 Shiïten, de Emiraten met ca.
twee miljoen Shiïten, Yemen met tien miljoen shiïten, elf
miljoen in Turkije en meer dan 45 miljoen in (Zuid-)Irak,
Pakistan en Afghanistan.
Heimwee naar het verleden
In dezelfde speech refereerde
Ahmadinejad aan het eens grote en machtige Perzische Rijk en aan
één der dynastieën – de Achaemeniden – waaraan zijn naam verwant
schijnt te zijn. De Perzen waren in die tijd zo’n beetje de
enigen die de Romeinen wisten te weerstaan. De strategisch
geografische belangen golden destijds veeleer het
landterritorium dan het omliggende water – de Perzische Golf en
de relatief nauwe Straat van Hormuz waarlangs thans 40% van de
Arabische olie en 25% van ’s werelds olietransporten loopt.
De rol van de V.S.
De V.S. staan er om bekend dikwijls op
het verkeerde paard te wedden als het om de bescherming van hun
eigen strategische belangen gaat. Repressie, censuur, sociale
ongelijkheid, corruptie, werkloosheid, armoede noch freedom
and democracy spelen dan nauwelijks een rol. Zo worden tot
op de dag van vandaag miljarden dollars besteed aan de regimes
in Egypte en Jordanië (die met de Amerikaanse voorpost Israël
vrede hebben gesloten), voorts een verziekt Saudisch oliebewind
of om een tot op het bot verrot regime in Pakistan in het zadel
te houden. Voor de Egyptische bevolking waren de gevonden
Amerikaanse brisant- en traangasgranaten op het Midan
Tahrirplein met “made in USA” in ieder geval voldoende
aanwijzing van die rol.
In het zelfde kader heeft het Pentagon het budget (bijna de
helft van het Amerikaanse tekort gaat op aan defensie!) voor
Yemen verdrievoudigd. Volgens inlichtingendiensten gaat er
vanuit Yemen de meeste terroristische dreiging uit. Vervelende
bijkomstigheid is dat het land met Somalië de Golf van Aden
deelt, samen wel de baarmoeder van Al Qaeda genoemd.
Zo exploiteert deze “muskiet in onze pels” ook de armoede en
uitzichtloosheid in deze landen als voedingsbodem voor de
talrijke en steeds succesvollere piraterijen binnen een steeds
groeiende actieradius in de Indische Oceaan.
De gevoelde wurggreep in Iran
Door de Amerikaanse aanwezigheid in
landen als Saudi-Arabië, Yemen, de Emiraten, Kuweit, Bahrein
(stationering van de Amerikaanse 5e vloot), Irak (dat
stilletjes aan meer en meer onder Iraanse controle komt) en
Afghanistan voelt Iran zich omsingeld en wenst zich uit deze
wurggreep te ontworstelen. Gegeven de huidige boycot op Iran
waardoor het land slechts met mondjesmaat aan reserveonderdelen
en geraffineerde olieproducten kan komen (Iran beschikt niet
over eigen raffinaderijen) zal dit land er alles aan gelegen
zijn over kernenergie en een eigen kernwapen te bezitten. Dat
dient een tweeledig doel: de shiïten in de soennitische staten
hun gevoel van eigenwaarde terug te geven en hen daarmee tevens
aan te zetten tot onrustpleging met een mogelijke
machtsomwenteling tot gevolg. Daarmee staat ook de confrontatie
met het Westen op scherp. Dit is de ironie van de arrogantie van
Ahmadinejad.
Sancties tegen Iran
De westerse sancties tegen Iran zetten
extra druk op de oorlogsketel. Zo goed en kwaad als dat gaat
zorgt de shiïtische omgeving voor de bevoorrading. Daarover hoor
je weinig maar ook deze sancties zetten de relatie met het
Westen op scherp. Soortgelijke sancties in 1941 gericht op Japan
vormden de (door de V.S. gezochte) aanleiding tot de aanval op
Pearl Harbor. In deze context zou het Obama niet slecht uitkomen
een nieuw front te openen. Afgezien van het feit dat de
Amerikaanse bevolking zich doorgaans in een oorlog achter de
president schaart, zou dat de Soennieten (lees Saudi-Arabië)
noch Israël slecht uitkomen. Israël beschouwt de tocht van twee
Iraanse oorlogsbodems richting Syrië als een regelrechte
provocatie. Wat hebben die daar te zoeken? Veel! Deze dienen als
waarschuwing en vermoedelijk om de bevoorrading onder de Turkse
kust via Aleppo in Syrië naar Iran veilig te stellen. Iran voelt
zich daarbij gesteund door de draai van de Turkse regering
richting Iran waarmee de geopolitieke balans naar het Oosten
dreigt te verschuiven. De Turkse “vrijage” met Europa lijkt
voorbij.
Wapenwedloop
Waar de Amerikanen de Soennieten
steunen doet “Ahma” dat via een uitgebreid shiïtisch netwerk in
de regio. Om een idee te hebben ontvangt alleen Hezbollah al
meer dan een miljard dollar ’s jaars! De vraag is zelfs of een
kernwapen wel nodig is om een shiïtische omwenteling in de thans
nog door Soennieten beheerste staten te bewerkstelligen. In dat
geval kan zelfs de OPEC “over boord”. Het zal geen bevreemding
wekken dat de gehele Soennitische regio achter de schermen in
rep en roer is. Stilletjes aan worden miljarden oliedollars
omgezet in Amerikaanse F-16’s, patriot- en kruisraketten. Dit
geheel wordt ondersteund met het overbrengen van nog eens extra
20.000 man aan Amerikaanse troepen.
Dit alles ten bijdrage aan de opbouw van de Carrier Strike Group
10 in de Perzische Golf onder aanvoering van het USS Harry
Truman vliegdekschip aangevuld met diverse Amerikaanse en
Israëlische (onderzeese) oorlogsbodems voorzien van de laatste
uitvoering aan (kruis)raketsystemen en aangevuld met Britse en
Franse militaire steun. Een en ander heeft Ayatolla Mesbah Yazdi
van het geheime genootschap van Hoijatieh, verantwoordelijk voor
de initiële fraudulente verkiezing van Ahmadinejad, aangezet tot
de oproep het heidense kapitalisme vanuit alle hoeken en gaten
te vernietigen. Een pre-emptive aanval op Iran zou aan
deze oproep des te meer gehoor kunnen geven. Israël heeft
intussen een slordige 200 kernkoppen in paraatheid gebracht.
Saudi’s op de wip
Hoe groot de angst in Saudi-Arabië ter
zake van een shiïtische omwenteling in de omgeving is, moge
blijken uit het feit dat de Saudische koning onmiddellijk bereid
was de steun van de V.S. aan Egypte over te nemen mocht Obama
deze wensen in te trekken.
Na Tunesië, Egypte, Algerije, Libië en Yemen is Saudi-Arabië bij
uitstek de zwakste schakel gezien het archaïsch autocratische
bestuur alsmede de snel opkomende en slecht betaalde (shiïtische)
jeugd. Pikant detail is trouwens dat Wikileaks twee weken
geleden het bericht naar buiten bracht dat de meeste Saudische
oliebronnen de bodem in zicht blijken te hebben.
Kansen
Wat dit allemaal betekent voor ons
voortbestaan? Zorgen dat je in ieder geval belegd bent in die
asset classes die van deze spanningen met alle mogelijke
gevolgen het meest zullen profiteren zoals energie, grondstoffen
en edelmetaal. Een toenemend broeierig Midden-Oosten, een
failliet monetair systeem in combinatie met een klimaatcrisis op
de achtergrond maken dat we in een buitengewoon boeiende tijd
leven. Een gewaarschuwd belegger dient nu wel tot drie te
tellen!
Robert Broncel
Copyright,
21 februari 2011
|
