Voor een goed begrip van de huidige spanningen
tussen West en Oost met Oekraïne nu als draaipunt dienen we
“even” een duik te nemen in het verleden, terug naar het
ontstaan van de Soviet-Unie na de communistische revolutie.
Deze revolutie was het gevolg van de buitengewoon
slechte economische omstandigheden in die tijd die tot grote
wrevel leidde jegens het gezag, in casu de tsaar dat hem met z’n
familie de kop kostte, identiek aan Louis XVI en z’n Marie
Antoinette ten tijde van de Franse revolutie. Teneinde aan de
rijkdom van het tsarendom cum suis een einde te maken werd alle
bezit verbeurd verklaard en kwamen alle kapitalistische
verworvenheden inclusief de productiemiddelen aan de staat toe.
Dat gold ook het boerenbedrijf als wel het private
vastgoedbezit. De arme bevolking stond maar al te graag achter
deze coup, zoals dat ook gebeurde na de opgelegde
dwangbepalingen in het vredesakkoord van Versailles in 1919 die
uiteindelijk het nationaal socialisme van Hitler aan de macht
brachten.
De vraag in het Kremlin rees al snel op welke
wijze daadwerkelijk een doodklap aan het vermaledijde
kapitalisme kon worden uitgedeeld. Na Lenin’s heengaan was het
Stalin’s rivaal Trotzky die de revolutie zo snel mogelijk wenste
te internationaliseren. Stalin daarentegen vond dat er thuis
eerst meer orde op zaken gesteld diende te worden alvorens de
revolutie naar buiten te brengen. Trotzky verloor en moest
uitwijken naar Mexico waar hij later door de GPU, voorloper van
de KGB, werd geliquideerd. Wel bleef de vraag actueel hoe het
kapitalisme het beste kon worden bestreden. Lenin suggereerde
door de koopkracht van de munt (de dollar) te ondergraven.
Intussen hebben de Amerikanen deze suggestie van Lenin zelf in
praktijk gebracht. Vervolgens wilde Stalin weten of het
kapitalisme gezien de economische schommelingen wellicht zelf de
kiemen van de ondergang in zich droeg. Daarop kwam de Russische
econoom Kondratieff in beeld met zijn cyclus theorie die hem
door Stalin niet in dankbaarheid werd afgenomen.
Hoewel de Mensjewiki als minderheid het had
afgelegd tegen de Bolsjewiki als meerderheid bleef deze factor
latent een rol spelen als gevolg waarvan Stalin steeds meer
macht naar zich toetrok. Zijn populariteit steeg naarmate het
Soviet leger onder leiding van generaal Zjoekov middels
tangbewegingen de nazitroepen wist uit te schakelen tot aan
Berlijn toe. Niettemin claimden de geallieerden komende vanaf
Normandië de eindoverwinning. Deze claim werd onderbouwd met de
wapenleveranties aan de Russen via de noordelijke haven
Moermansk. Bij de bezetting van Berlijn in 1945 bleek evenwel al
het wapentuig Russisch te zijn. De V.S. had weliswaar wapentuig
gestuurd maar dat werd merendeels onderschept door de Duitse
u-boten en bovendien was deze noordhaven in de wintermaanden
onbereikbaar.
Middels drie conferenties van de Grote Drie (Rooseveld/Truman,
Stalin en Churchill) in achtereenvolgens Teheran, Yalta en
Potsdam werd het lot van Europa beslecht, in die zin dat het
veroverde territoir in Oost-Europa (Oost-Duitsland, Polen,
Baltische Staten, Tsechoslowakije, Hongarije, Bulgarije en
Roemenië onder de Russische invloedssfeer zou blijven. Dit als
buffer tegen mogelijk toekomstige invallen vanuit het Westen (na
Napoleon en Hitler). Stalin ging er bovendien vanuit dat het
door de geallieerden veroverde territoir onder de Amerikaanse
invloedssfeer zou blijven.
De financieel/economische onhoudbaarheid van het
Soviet systeem eind jaren ‘80 bracht toenmalig partijchef
Gorbatschov aan tafel met toenmalig president Reagan. Gorby zag
wel in dat de geopolitieke status quo in Oost-Europa niet te
handhaven viel toen z’n eigen Soviet-Unie op imploderen stond.
Een en ander zou impliceren dat dan ook de min of meer
ingelijfde Soviet Republieken w.o. Oekraïne op eigen benen
zouden komen te staan. Dit ontlokte later toenmalig president
Bush Sr te spreken van een ‘New World Order’ waarin de V.S. gold
als ’s werelds enig resterende supermacht. De overwinning op de
Soviet-Unie zonder een schot te lossen was immers een feit
geworden.
De Nieuwe Wereldorde startte met onderhandelingen
over de hereniging van Duitsland die z’n beslag kreeg in oktober
1990. Dat impliceerde dat de Soviet-Unie haar gehele leger van
380.000 man uit Oost-Duitsland diende terug te trekken.
Besprekingen vonden plaats tussen Gorbatchov, Helmuth Kohl en
Amerika’s minister van Buitenlandse Zaken, James Baker III.
Gorbatchov verlangde daarop dat de NAVO haar territoir richting
Rusland niet zou uitbreiden. Deze toezegging werd door Baker en
Kohl gedaan zonder dat Gorby aandrong op een schriftelijke
verklaring, hetgeen werd afgedaan als een gentleman’s agreement.
Daarmee stond de hereniging van Duitsland niets meer in de weg.
Wat schetste evenwel verbazing in Moskou toen niettemin de NAVO
richting Rusland begon op te schuiven. Als gevolg van Rusland’s
verzwakte positie op alle fronten kwam daarop niet meer dan een
verbaal verweer. |