Noem mij twee hoofdoorzaken waarom het in het leven fout kan
gaan: kuddeperceptie en overmoed afgezien van het onvoorziene
toeval. Ik moest hieraan denken toen ik in de auto in het
programma ‘Pep Talk’ op BNR – het vroegere Business News Radio –
viel. Met de economen Klaver en Koelewijn als klankbord ging het
over de vraag ‘is het einde van het kapitalisme in zicht?’
Luisteraars konden hierbij hun zegje doen.
Verrassend was dat van alles van stal werd gehaald, waarbij de
hypothekencrisis en de bonussen als de grootste boosdoeners
werden aangemerkt. Het korte termijn vizier voor zover ik het
heb mogen mee beluisteren voerde de boventoon. Aangezien het
programma reeds op gang was, had het telefonisch geen nut meer
‘in te souffleren’. Het kapitalisme zou al bestaan vanaf de
ondergang van ‘onze’ VOC, gekenmerkt door de ‘vrije
markteconomie van vraag en aanbod’. Maar wat ik vooral miste was
dat het niet zou moeten gaan over de oorzaak van deze recessie
of crisis (wie kent intussen de echte betekenis van dit woord?)
maar over de oorzaak van deze ‘klipp-und-klare’ systeemcrisis.
Over de grondoorzaak werd niet gerept, althans niet voor zover
ik dat kon beluisteren.
Geen wezenlijke wending
Zolang ‘we’ en dan heb ik het over de beleidsmakers en economen
niet weten hoe de huidige crisis dient te worden gedefinieerd om
vervolgens te kunnen tackelen, zal er ook geen wezenlijke omslag
plaats vinden. Dus blijven we ons maar vastklampen aan hoop,
opdat het straks weer beter zal mogen gaan. Daarover bestaat
trouwens nauwelijks twijfel. De vraag is nog slechts wanneer de
verbetering zal intreden. Maar we blijven wel achter een hoop
dat onze koopkracht (middels ons te wachten hogere belastingen,
lagere inkomens, inperking van uitkeringen en/of inflatie!) niet
te veel naar de knoppen wordt gejaagd. Dit lijkt meer op ijdele
hoop in plaats van zorg te hebben.
Oud paard blijft op stal
Stel, u maakt zich wel zorgen en u zit toevallig zelf ook nog
‘dicht bij de knoppen’ en u zou verstandelijk op grond van de
huidige ontwikkelingen willen saneren door uiterst onprettige en
impopulaire maatregelen te nemen. Met een bijna aan zekerheid
grenzende waarschijnlijkheid kunt u er dan op rekenen door ‘de
meute’ volledig te zullen worden afgeserveerd. Die pikt dat
niet en terecht niet, want die is onkundig van datgene wat er nu
werkelijk precies boven het hoofd hangt. Die weet niet dat deze
crisis z’n grondoorzaak vindt in het openbreken van de Bretton
Woods overeenkomst uit 1944 met de dollar toen nog aan goud
gekoppeld. Die weet evenmin dat de dollar tot juli 1971 zo goed
was als het goud in Fort Knox en op grond daarvan de
reservestatus ontleende. Hij weet evenmin dat hier de kern van
het probleem ligt noch de oplossing daartoe in de vorm van een
nieuw soort Bretton Woods. Echter, degenen die het wel weten en
het goud met de term van een barbaric relic afdeden,
staan op straffe van veel onheil ook niet te dringen om ‘dat
paard’ opnieuw van stal te halen.
Het valt vooral de financiële pers te verwijten deze zaak niet
essentieel te hebben uitgespit. Wie heeft het nu over de
loskoppeling van het goud en de daaruit voortvloeiende
gigantische tekortfinancieringen van de VS sinds 1971? Wie heeft
het nog over zwevende valuta’s nu we de euro hebben? Voor de
burger die naar Amerika op vakantie gaat, heeft dat alleen maar
voordelen en verder had dat weinig te ‘betekenen’. Sterker, de
centrale bankiers waar ook ter wereld hebben zich toch achter
het besluit van voormalig president Nixon geschaard. De vraag is
of zij wel hebben begrepen welke risico’s het doorknippen van de
gold pegging (koppeling) zou gaan hebben. Immers, voor de
VS werd hiermee ruim baan gecreëerd om alle tekorten op het
buitenland te kunnen afwentelen.
Ik herhaal nog maar eens: ‘the dollar is our currency but
your problem!’
De dollar als machtsinstrument
De tekortenfinanciering van de Vietnamese oorlog was aanleiding
om niet langer dollars maar juist goud als betaling te gaan
eisen (Frankrijk). Dat stond Nixon niet toe en blies Bretton
Woods op. De VS konden nadien helemaal hun gang gaan. Met z’n
allen zagen we de tekorten resulterend in steeds meer
staatsschuld maar ook meer handelsschuld oplopen. Sinds die
tijd is de dollar dan ook aanzienlijk minder waard geworden. Hoe
merkwaardig dat er nooit één buitenlandse bankpresident is
geweest die de vinger op deze zere plek heeft willen leggen.
Helaas mocht hij dat niet uit vrees voor sancties waarmee
destijds ook gedreigd werd richting Frankrijk. Voor president de
Gaulle in die tijd aanleiding om de VS de rug toe te draaien,
uit de NAVO te stappen en een eigen kernmacht (Force de Frappe)
te ontwikkelen.
De onaantastbare waarde van goud
Waar het goud als het ultieme ruilmiddel een constante waarde
heeft en de dollar bij een steeds grotere geldschepping steeds
minder waard is geworden, werd de rest van de wereld opgezadeld
met een munt die steeds minder koopkracht representeerde.
Vandaar dat alles in dollars uitgedrukt (met name grondstoffen)
duurder is geworden. Dat kan het beste worden gedemonstreerd met
het volgende voorbeeld:
In 1945 stond een ounce (31,1 gram) goud voor $35 geprijsd. Je
kon toen een degelijk kostuum voor nog geen $20 kopen gelijk aan
0,57 ounce goud. Nu betaal je voor dat zelfde kostuum iets van
$600 of ook ruim een half ounce. Het zelfde geldt voor een auto
of een huis. Kostte een auto destijds ruwweg $500 of 14,3 ounces
tegen thans ca. $16.000 of 14,2 ounces. Een huis kostte toen
iets van $5.500 of 157 ounces. Nu kost een gemiddeld huis
$181.000 of 160.5 ounces. We zeggen dan dat deze zaken veel
duurder zijn geworden, ja in geld maar niet in goud. Goud blijkt
als tegenwaarde in goederen juist een constant ruilmiddel te
zijn.
Dus kent goud ook geen bubbles! Of zoals John Hathaway
van Tocqueville Gold Fund het uitdrukte: ‘gold is a bubble
only for those who maintain faith in the ability of politicians
and financial authorities to swim against the tide of deflation;
for the rest of us, it is protection against monetary damage to
come’ (of: goud is alleen een bubble voor degenen die nog
vertrouwen hebben in de bekwaamheid van politici en financiële
autoriteiten om tegen het deflatietij te kunnen in zwemmen; voor
de rest is het een bescherming tegen monetaire averij in de
toekomst!)
In euro’s zal dit verhaal niet anders luiden. Ook deze valuta
kent gezien de uitstaande schulden veel te weinig gouddekking en
is bijgevolg het zelfde lot beschoren. Ondanks gemor werd ons de
euro door de strot geduwd op basis van wat achteraf blijkt
boterzachte voorwaarden te zijn. Er is geen land binnen de
eurozone dat zich hieraan nog houdt. Een aantal landen dreigt nu
in hun schulden te verzanden. Er mag niet gered worden, want dat
zou een precedent scheppen en de andere landen meetrekken. Wie
gaat er straks voor de consequenties opdraaien? Wat is de lering
hieruit? Op geld rust schuld, op goud niet. Koopkracht in de
vorm van papiergeld kan worden verkwanseld, maar de koopkracht
van edelmetaal ondanks alle manipulaties nooit. Vandaar ook die
naamgeving!
Andere fout
Hoe weinig inzicht beleggers in ‘geld’zaken hebben, bleek uit
hun geloof dat je middels injecties van honderden miljarden
‘rode flappen’ de economie weer op stoom zou kunnen brengen als
ware er nooit een crisis geweest. Allicht, want bij een rente
van nul kon de risicoperceptie ook weer naar nul en was het weer
kopen geblazen. Gelet op de koersenborden is het ‘vuiltje’ van
Lehman al weer bijna weggepoetst. Er waren ook beleggers die
naarmate de beurzen steeds verder aantrokken hun ogen begonnen
uit te wrijven. En niet ten onrechte, want een echt economisch
herstel puur aangezet door de overheid kent evenmin een
precedent. Nu de Dow weer rond het niveau van 10.500 vigeert,
bestaat er van ‘hogerhand ‘ geen druk meer de beurs te blijven
ondersteunen. Dat zou natuurlijk weer anders zijn mocht de Dow
opnieuw dreigen een deuk op te lopen.
Hier valt niet tegenop te speculeren. Hoe werd nu die zware
bear market rally bewerkstelligd? Men zegt dat dit een
natuurlijke reactie was op de veel te diepe val in de herfst van
2008. Inderdaad is dat de oppervlakkige lezing. Alleen vreemd
dat deze rally plots op een dag in maart door Goldman Sax werd
aangekondigd. Hoe kon men dat nu weten? Wel, omdat de
aandelenmarkt zoals ook andere markten w.o. edelmetaal onder de
centrale regie van Goldman Sax vallen. Daarop werd er eveneens
‘money out of thin air’ in het beleggingscircuit gestort. De
‘flappentap’ stond toch al open. De maffia is hierbij
kinderspel!
‘Hogerhand’
Op Wall Street wordt thans gefluisterd dat de beurs werd
aangestuurd door de Federal Reserve en de Treasury (Financiën),
samen met enkele beursfirma’s. Een dergelijk lange nagenoeg
ononderbroken, zeg maar onnatuurlijk evenwichtig opgaande lijn
heeft zich nog nooit eerder voorgedaan. Juist in een
tijdsbestek waarin na het ontstaan van een levensgevaarlijke
situatie (herfst 2008) vooralsnog geen enkele onzekerheid is
weggenomen. Sterker: door de additionele waanzinnige
schuldcreatie is er juist meer onzekerheid bij gekomen!
De beurs is intussen wel weer tot ruim $6.000 miljard
aangesterkt. Nogmaals de vraag: waar is al dat geld zo snel na
de melt down in de herfst van 2008 vandaan gekomen? Er is
geen enkele andere logische verklaring te vinden anders dan van
‘hogerhand’.
Charles Biderman van TrimTabs Investment Research instituut, dat
hier niet zo bekend is maar in de VS hoog aanzien geniet, kwam
hiermee vorige week naar buiten. Met ‘hogerhand’ duidde hij op
het in de volksmond aangeduide Plunge Protection Team (PPT) dat
na de Wall Street Crash in 1987 door Reagan in het leven was
geroepen om destijds al bij te springen. Dit obscure gezelschap
opereert uitsluitend achter ‘de schermen’, hetgeen zonder
adequate rapportage bij wet zelfs formeel is verboden. But who
cares? Dus kan deze beschuldiging officieel niet hard worden
gemaakt. Vandaar dat er door sommigen w.o. US Representative Ron
Paul steeds luider wordt aangedrongen op openbaarmaking van de
Fed’s ‘agenda’.
Toenemende invloed Goldman Sax
Dus de beurs ging niet zo zeer omhoog als reactie op de neergang
in 2008. Evenmin vanwege betere bedrijfsresultaten anders dan
op grond van kostenbesparingen. Terwijl van meer
consumentenbestedingen of minder werkloosheid ook geen sprake
is. Zo werd kennelijk de opgang van bovenaf in scène gezet! Dat
werd gedaan met het oog op de belabberde positie van diverse
grote partijen zoals banken, verzekeringsmaatschappijen,
pensioenfondsen en andere professionele instituten (too big
to fail). Inmiddels is een economische verbetering
ruimschoots ingeprijsd, alleen de onderbouwing ontbreekt
nochtans. Zou dit dan het mooiste sprookje aller tijden worden?
Zolang het aan Goldman Sax ligt stellig, want dat huis spint er
zwaar garen bij. Intussen is er al weer $16.7 miljard aan
bonussen uitgedeeld!
Hoe nauw GS is betrokken bij het reilen en zeilen binnen het
internationale financiële circuit bleek al uit het feit dat twee
ministers van Financiën (Robert Rubin onder Clinton en Henry
Paulson onder Bush) uit dit huis zijn voortgekomen. Volgens een
recent onbevestigd bericht zouden er tijdens de laatste G-7
meeting meer dan 20 ex. GS ‘officials’ hebben aangezeten. Wat,
vrije markteconomie? Je kunt alleen maar zeggen dat alles uit de
kast wordt getrokken om de grote jongens in de VS het vege lijf
te laten redden ten koste van de rest van de wereld. Zolang de
centrale bankiers in die rest van de wereld er veelal het
zwijgen toe doen, is ze dat beslist aan te rekenen. De daders
liggen straks op het kerkhof en Jan met de pet heeft weer het
nakijken! Vreemd genoeg hoor je hierover nagenoeg niemand malen.
Hoe fout het dreigt te gaan!
Gerekend naar het BBP is Japan (nog) de tweede grootste economie
ter wereld. De Japanse staatsschuld bedraagt intussen 2,27 maal
dat zelfde BBP. Dat betekent dat Japan pas weer schuldvrij is
nadat alle werkzame Japanners 2,27 jaar voor niks hebben gewerkt
en alle productie wordt besteed om de schuld te saneren. U
begrijpt het al. Dan zal er triest genoeg tegen die tijd geen
Japanner meer in leven zijn.
In een pas verschenen bericht afkomstig van Société Générale in
Parijs, geschreven door ene Dylan Grice met als titel ‘A Global
Fiasco is brewing in Japan’, staat dat de Japanse staatsschuld
intussen autonoom blijft groeien. Dat betekent dat de Japanse
staat meer moet blijven lenen op de kapitaalmarkt dan het ooit
aan belasting kan heffen. Wie heeft er dan nog vertrouwen in
zo’n debiteur?
Antwoord: de Japanse onderdaan, want die wordt ‘all is well’
voorgehouden! Zolang er voldoende Japans spaargeld in de
staatsschuld wordt ondergebracht, blijft het bij een veenbrand
zonder veel zichtbare rookontwikkeling. Het wordt een andere
zaak als hij in de gaten krijgt dat deze schuld geen expiratie
meer kent. Bovendien wordt er als gevolg van de vergrijzing
minder gespaard. Dan is er geen andere uitweg meer dan bij het
buitenland aan te klampen, maar tegen welke prijs? Zelfs bij een
rente van 4% is er al geen ruimte meer voor maatschappelijke
voorzieningen als politie, onderwijs, infrastructuur en betaling
van het niet onaanzienlijke ambtenarenapparaat. Dat wordt dan
toch een nogal levensbedreigend probleem, niet alleen voor de
Japanse natie maar voor de gehele wereld, met een weerslag
zonder weerga op alle vermogensklassen.
Immers, Japan zal zich eerst moeten ontdoen van de ruim $750
miljard aan Amerikaans schuldpapier en wie wil een dergelijk
‘vrachtje’ nog opnemen van een staat (VS) die zelf al in
bedenkelijk vaarwater verkeert? Voorts blijkt de Japanse bank
nog andersoortig buitenlands schuldpapier in bezit te hebben.
Dat ‘voorraadje’ zal ook moeten worden geliquideerd. De kans is
dan levensgroot dat dit schuldpapier tegen ram(p)sj
prijzen moet worden aangeboden, waardoor de lange rente
wereldwijd sterk wordt opgedreven. Daarmee staat een nieuwe
grote internationale crisis op de kaart. Zoals de heer Grice het
uitdrukte: ‘zodra je eenmaal op een breuklijn verkeert, kun je
een aardbeving verwachten!’
Robert Broncel,
copyright, 13 januari 2010 |